Jesień z rachunkowością. Zasady istotności i ostrożności

Zasada istotności

• Należy ująć wszystkie istotne zdarzenia. Konsekwentnie można odejść od bardziej skomplikowanych metod, jeżeli nie będzie to miało istotnego wpływu na wartość aktywów, zobowiązań oraz wyniku finansowego.

•  Ustawa precyzuje zasadę następująco:

„Określając zasady (politykę) rachunkowości, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności. Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku określonego w ust. 1. »czyli stosować politykę i zasady rachunkowości tak, aby rzetelnie i jasno wykazać stan majątkowy i wynik finansowy«”.


Interpretacja:
Stosując tę zasadę, można odstąpić od pewnych obowiązków i stosować pewne uproszczenia, jednakże należy postępować tak, aby nie popełnić istotnego błędu.

Nie amortyzuje się długopisów

Nieruchomość to aktywo rzeczowe, inwestycyjne lub zapas - w zależności od przeznaczenia

Przykłady:

• Ustawa zawiera szereg wyłączeń dla drobnych jednostek, w tym w szczególności mniejsze jednostki mogą prowadzić swoje księgi tylko lub głównie wg zasad podatkowych.
• Znaczącym uproszczeniem jest naliczanie okresów i odpisów amortyzacyjnych wg zasad podatkowych, mimo, że faktyczne okresy użytkowania aktywów w jednostce mogą być inne. Postępuje tak wiele przedsiębiorstw, zaleca się jednakże, aby wpisać tę zasadę do polityki rachunkowości.
• Przy szacowaniu odpisów bądź rezerw (tu nadmieniam, że to nie to samo: odpisy odnoszą się do wartości aktywów, a rezerwy dotyczą potencjalnych zobowiązań) można stosować uproszczenia, na przykład przy wyliczaniu rezerw aktuarialnych. Nie trzeba liczyć rezerwy na każdego pracownika, można ich łączyć w pewne grupy.
• Nie zawiązuje się rezerw i nie dokonuje odpisów na sprawy mało istotne. Próg istotności warto jednak wpisać do polityki rachunkowości.
• Rezerwę na niewykorzystane urlopy można naliczyć zbiorowo, jeśli nie zaburzy to w istotny sposób jej wartości.
• Przy wątpliwościach co do klasyfikacji przychodu, kosztu, aktywa bądź zobowiązania stosuje się zasadę istotności: wg zasady jaka treść ekonomiczna transakcji dominuje. Na przykład jeśli nieruchomość kupiona jest jako cel inwestycyjny (zbycie po korzystnych cenach w przyszłości), a jest wynajmowana, i tak raczej ujmuje się ją jako aktywo inwestycyjne - bez naliczania amortyzacji. Decyduje główne przeznaczenie.
• Nie rozkłada się kosztów zakupu materiałów biurowych lub innych drobnych aktywów (do określonej wartości: regulacja w polityce rachunkowości) na okresy użytkowania (na przykład zakup mebli), ewidentnie stosując zasadę istotności.
• Jest wiele, wiele innych przykładów, w razie wątpliwości: patrz na zapisy ustawy!

Zasada ostrożności

• Wyceniając zdarzenia gospodarcze, postępuj ostrożnie.

• Ustawa precyzuje zasadę następująco:

„Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), (różnica z MSR/MSSF, gdzie możliwa jest też wartość godziwa i testy na utratę wartości) z zachowaniem zasady ostrożności”.


Interpretacja:
Stosując tę zasadę, nie należy podchodzić z nadmiernym optymizmem do wyceny zdarzeń gospodarczych i wartości aktywów i zobowiązań, należy przede wszystkim pamiętać o cyklach koniunkturalnych. Zasada jest w głównej mierze odpowiedzialna za wartość odpisów i rezerw.

Zły stan techniczny jest przesłanką do odpisania wartości aktywa

Zawiąż rezerwę na potencjalnie przegraną rozprawę sądową

Hala nie zawsze (przez cały czas) musi mieć najemcę

Przykłady:

• Jesteś wykonawcą kontraktu budowlanego. Grożą ci kary za opóźnienia prac. Opóźnienia zostały zawinione przez podwykonawców i masz w kontraktach adekwatne zapisy. Jak podejść do kwestii rezerw? Rezerwę na własne zobowiązanie wiążemy wówczas bezwzględnie. Wiąże się ją na zdarzenia prawdopodobne. Natomiast ujęcie przychodów (tak zwana rezerwa przychodowa) jest wielce wątpliwe. Można ją zawiązać, tylko i wyłącznie, jeżeli mamy pewność jej uzyskania (zabezpieczenie transakcji).  Wiąże się ją bowiem tylko i wyłącznie na zdarzenia pewne.
• Jeżeli dysponujesz wariantem optymistycznym oraz mniej optymistycznym dotyczącym wartości aktywa, przyjmij wg zasady ostrożności ten drugi wariant. W szczególności nie powinno się przyjmować projekcji z założeniem przyszłego wzrostu cen i zyskowności, chyba, że dane są mocno uzasadnione.

  

  Ceny nie zawszę będą rosły. Źródło: Forsal

• Jeżeli nie masz pewności, że odzyskasz zapłatę z tytułu udzielonego kredytu kupieckiego (należności) - dokonaj odpisu.
• Jeżeli nie masz pewności, czy uda ci się zbyć zapasy co najmniej po ich wartości ewidencyjnej - dokonaj odpisu.
• Jeżeli nie przeniosłeś wszelkich (a przynajmniej kluczowych) ryzyk na nabywcę, nie ujmuj przychodu.
• Ujmij koszty nawet nieponiesione, jeśli wiesz, że wystąpią (premia roczna płatna w przyszłości) lub jeśli istnieje domniemanie, że mogą wystąpić (uznaniowa premia roczna). 
• Nie ujmuj do aktywów rzeczy, które są nieprzydatne ekonomicznie, na przykład maszyn, których nie da się wyremontować, opuszczonych hal grożących zawaleniem, samochodów bez ważnego przeglądu rejestracyjnego, itp.
• Jest wiele, wiele innych przykładów, w razie wątpliwości: patrz na zapisy ustawy!